قلمرو و حوزه ها درزبان بدن
هزاران کتاب و مقاله در اين باره که جانوران ، پرندگان و ماهيها برای خود قلمرو دارند و از آن محافظت می کنندنوشته شده، اما فقط در سالهای اخير کشف شده است که انسان ها نيز قلمرو دارند .
زمانی که اين موضوع مشخص شد وکاربردهای آن نيز دانسته شد ، نه تنها ميتوان درباره رفتار خود و ديگران شناخت کافی داشت ،
بلكه می توان واکنش های چهره به چهره ديگران را پيش بينی کرد . ادوارد .تی هال (Hall.T Edward ) که يک انسان شناس آمريكايی بود يكی از پيشروان مطالعه نيازهای فضايی بشر در اوايل دهه 1706 بود که اصطالح مجاورت (proxemics )را ابداع کرد . تحقيق های او در اين حوزه به شناخت جديدی از رابطه ما با همنوعان خود منتج شده است .
هر کشور يک قلمرودارد که دارای مرزهای مشخصی است که توسط نگهبانان مسلح محافظت می شود. در داخل هر کشور قلمروهای کوچک تری وجود دارد که ممكن است به شكل ايالت ، استان و يا فرمانداری باشد که هر يک از آنها نيز شامل قلمروهای کوچک تری به نام شهرستان و شهر می باشند.
شهرها نيز به خيابانها ، محله ها و کوچه ها و ساختمانها تقسيم می شوند . ساکنان هر قلمرو نوعی وفاداری نامحسوس نسبت به قلمرو خود دارند که برای محافظت از آن گاه به وحشی گری و کشتن ديگران نيز روی آورده اند .
قلمرو همچنين ناحيه يا فضايی است که يک شخص ادعا می کند به او تعلق دارد و مثل اين است که عضوی از بدن او می باشد .
هر فرد قلمرو فردی متعلق به خود را دارد که کليه اموال شخصی او از قبيل خانه که توسط ديوار احاطه شده ، داخل اتومبيل ، اطاق خواب يا صندلی خصوصی او را شامل می شود و بنابر آنچه دکترهال کشف کرد ، يک فضای (حريم) مشخص پيرامون بدن ما را نيز شامل می شود .
اين فصل عمدتاً به توضيح مفهوم اين فضا و چگونگی واکنش افراد در برابر تجاوز به آن می پردازد .
فضای شخصي حریم
بيشتر جانوران فضای مشخصی در اطراف بدن خود دارند که آن را به عنوان فضای شخصی يا حريم خود می دانند. ميزان گستردگی اين فضا به ميزان شلوغی محيطی بستگی دارد که اين جانور در آنجا رشد کرده است .
شيری که در مناطق دور افتاده افريقا زندگی می کند ممكن است قلمرويی به شعاع پنجاه کيلومتر يا بيشتر داشته باشد ، که اين مسافت به تعداد شيرهای موجود در آن منطقه بستگی دارد ، و هر شير قلمرو خود را با ادرار کردن يا مدفوع کردن در اطراف مرزهای آن مشخص می کند .
از طرف ديگر شيری که در قفس پرورش يافته به دليل محدوديت فضا و شلوغی ممكن است قلمرويی در حد چند متر داشته باشد .
انسان نيز چون جانوران ديگر حُباب هوای (bubble air ) قابل حمل متعلق به خود را دارد که اندازه آن به تراکم جمعيت محيطی بستگی دارد که در آن رشد يافته و به هر جا که برود آن را با خود می برد.
بنابراين ، اين حريم شخصی از جنبه فرهنگی تعيين می شود در حاليكه بعضی فرهنگ ها مثلا ژاپن به شلوغی عادت دارند ، برخی ديگر فضاهای باز وسيع را ترجيح می دهند و دوست دارند اين فاصله را حفظ کنند .
هر چند اين کتاب عمدتاً به رفتار افرادی می پردازد که در فرهنگ های غربی بار آمده اند. اما مرتبه اجتماعی هم می تواند بر فاصله ای که يک فرد نسبت به ديگران می ايستد تاثير داشته باشد که در فصل های بعد مورد بحث قرار خواهد گرفت .
فاصله حوزه ها
قلمرو و حوزه ها درزبان بدن
شعاع حُباب هوای اطراف افراد طبقه متوسط سفيد پوستی که در امريكای شمالی انگلستان ، استراليا و زالندنو زندگی می کنند تقريباً به يک اندازه است . اين فاصله را می توان به چهار حوزه تقسيم کرد .
1 -حوزه صميمی (بين 45 – 15 سانتيمتر ) در بين تمام حوزه ها اين مهمترين حوزه است و شخص به گونه ای از آن حفاظت می کند که گويی دارايی خود او است .
تنها کسانی که از نظر عاطفی با شخص نزديک باشند مجاز به ورود در اين حوزه هستند. اين افراد عبارتند از عاشقان ، والدين ، همسر ، فرزندان ، دوستان نزديک و بستگان .
2-حوزه شخصی (122 – 46 سانتيمتر )
اين فاصله ای است که شخص در مهمانی های غير رسمی ، مهمانی های اداری ، کارکردهای اجتماعی و گردهمايی های دوستانه رعايت می کند .
3. حوزه اجتماعی (متر3/6-1/22)
شخص در اين حوزه با فاصله از غريبه ها می ايستد. افرادی از قبيل لوله کش ، نجار ،پستچی، مغازه دار محل ، کارمندان جديد در محيط اداری ، و افرادی که به خوبی نمی شناسد .
4 -حوزه عمومی ( بيش از 3/6 متر )
هنگامی که گروه زيادی از افراد را مورد خطاب قرار می دهيم ، اين فاصله مناسبی است که بايد انتخاب کنيم .
کاربردهای عملي فاصله حوزه ها
معمولا به يكی از دلایل زير يک شخص به حوزه صميمی ما وارد می شود . اول: وارد شونده يک دوست نزديک يا يكی از بستگان است ، يا ممكن است در پی برقراری ارتباط جنسی باشد .
دوم : شخص وارد شونده ممكن است انگيزه خصمانه و قصد حمله داشته باشد ، در حاليكه ممكن است ورود غريبه ها به حوزه شخصی يا اجتماعی خود را تحمل کنيم ،
ورود يک غريبه به حوزه صميمی باعث ايجاد تغييرات فيزيولوژيک در درون بدن ما می شود. ضربان قلب تندتر می شود .
آدرنالين موجود در خون ما افزايش می يابد و در حاليكه خود را برای مبارزه يا فرار آماده می کنيم ميزان خون ارسالی به مغز ما بيشتر می شود .
اين به اين معنی است که گذاشتن دست به حالتی دوستانه بر روی شانه يا دور بدن يک فرد که به تازگی با او آشنا شده ايد، احساس منفی در او نسبت به شما ايجاد می کند
حتی اگر برای ناراحت نكردن شما به شما لبخند بزند و وانمود کند که از اين کار شما لذت می برد. اگر می خواهيد ديگران در کنار شما احساس راحتی کنند ،
قانون طلايی حفظ فاصله ها را هميشه به خاطر داشته باشيد . هر چقدر رابطه شما با ديگران صميمی تر باشد اجازه داريد،که به آنها نزديک تر شويد . به عنوان مثال؛
يک کارمند جديد ممكن است احساس کند که رفتار همكارانش با او سرد است ، اما آنها تا زمانی که او را بهتر بشناسند وی را در فاصله حوزه اجتماعی نگه می دارند
. در زمانی که اين فرد برای همكارانش بهتر شناخته شود ، فاصله قلمرو بين آنها با او کاهش يافته تا اينكه سرانجام اجازه می يابد به حوزه های شخصی و حتی در بعضی موارد حوزه های صميمی آنها نيز وارد شود .
شكل 9 -فاصله حوزه ها
الف- حوزه صميمی: 15 تا46 سانتيمتر
ب- حوزه شخصی: 46 تا 120 سانتيمتر
ج- حوزه اجتماعی: 120 تا 360 سانتيمتر
د- حوزه عمومی: بيش از 360 سانتيمتر
يكی از موارد استثنا درباره قانون فاصله به جايگاه اجتماعی افراد بستگی دارد. مثلا يک مدير عاليرتبه شرکت ممكن است در تعطيالت آخر هفته با يكی از کارمندان زير دست خود به ماهيگيری رفته باشد ،
در اين حالت هر يک از آنها ممكن است به حوزه شخصی و يا صميمی ديگری وارد شود .
اما در محيط اداری اين مدير، دوست زمان ماهيگيری را در فاصله اجتماعی نگه می دارد تا قوانين نانوشته مراتب اجتماعی را رعايت کرده باشد .
ازدحام در کنسرت ها ، سينماها ، آسانسورها ، قطارها و اتوبوس ها ورود به حوزه صميمی افراد ديگر را اجتناب ناپذير می کند ، اما مشاهده واکنش های ديگران جالب است .
فهرستی از قوانين نانوشته وجود دارد که هنگامی که مردمان دارای فرهنگ غربی با چنين موقعيت های پر ازدحامی مواجه شدند رعايت می کنند. اين قوانين عبارتند از :
1 .شما مجاز نيستيد با هيچ کس ، حتی باکسانی که می شناسيد، صحبت کنيد .
2 .هميشه بايد از چشم دوختن در چشم ديگران اجتناب کنيد .
3.شما بايد يک چهره بی تفاوت و بی احساس از خود نشان دهيد .
4 .اگر کتاب يا روزنامه ای داريد بايد وانمود کنيد که عميقاً غرق در مطالعه هستيد .
5.هر چقدر تعداد جمعيت بيشتر باشد شما کمتر اجازه داريد بدن خود را حرکت دهيد .
6 .در داخل آسانسور شما بايد شماره طبقات را نگاه کنيد .
اغلب ماکلماتی چون بد بخت ، غمگين ، و افسرده را برای توصيف کسانی می شنويم ،که مجبورند در ساعات شلوغ با وسايل نقليه عمومی به سر کار خود بروند.
اين بر چسب ها به خاطر حالت بی احساسی است که بر چهره اين افراد مشخص است ، اما اين قضاوت اشتباه است . تنها چيزی که اين شاهدين مشاهده می کنند
رعايت قوانين نانوشته مربوط به رفتار در مكان های اجتماعی شلوغ است . وقتی ما در آسانسور ، سينما ، اتوبوس يا مكانهای عمومی شلوغ ديگر هستيم بايد به گونه ای رفتار کنيم که انگار افراد دور و بر ما اصلا وجود ندارند .
در سالهای اخير دولت ها و برنامه ريزان شهری متوجه شده اند که تراکم شديد جمعيت و ساختمانهای مسكونی، افراد را از حوزه شخصی آنها محروم می سازد.
پيامدهای ازدحام بيش از حد جمعيت بر روی گوزن های يک جزيره در آمريكا مورد مطالعه قرار گرفت . اين گوزن ها به طور دسته جمعی می مردند در حاليكه غذا به وفور وجود داشت و هيچ نشانه ای از بيماری و يا شكاروجود نداشت.
تحقيقات نشان داد که علت مرگ گروهی اين گوزن ها ترشح بيش از حد آدرنالين در اثر فشار روانی حاصل از محروميت از حوزه شخصی در اثر تعداد زياد جمعيت بود .
تحقيقات مشابهی برروی خرگوش ها و موش ها هم انجام شد و نتايج مشابهی به دست آمد . در نهايت مشخص شد غده های آدرنال نقش مهمی در تنظيم رشد ،
توليد مثل و ميزان مقاومت دفاعی بدن ايفا می کنند . بنابراين تراکم بيش از حد جمعيت باعث ايجاد واکنش فيزيولوژيک فشار روانی شد که با عوامل ديگری از قبيل گرسنگی ، عفونت ، يا مورد تهاجم قرار گرفتن متفاوت است.
شايد به همين دليل باشد که مناطق پر جمعيت شهری ميزان خشونت و جنايت بيشتری دارند .
بازجويان پليس از اين روش ( شكستن حريم ) برای درهم شكستن مقاومت متهمان مورد پرسش استفاده می کنند .
پليس متهمان را بر روی صندلی های ثابت بدون دسته ، در يک منطقه باز اطاق نشانده و در هنگام پرسيدن سئوالات حوزه های صميمی و بسيار صميمی متهم را مورد تهاجم قرار می دهند و در آنجا می مانند تا وی پاسخ دهد . با اين روش در مدت زمان کوتاهی مقاومت درونی متهم در هم می شكند .
آیين های فضایابی
هنگامی که شخصی درميا ن افراد غريبه در مورد فضا يا ناحيه ای مثال يک صندلی در سينما يا بر سر ميز کنفرانس ادعا داشته باشد اين کار را به شيوه ای قابل پيش بينی انجام می دهد .
اين فرد معمولا به دنبال يافتن وسيع ترين فضای موجود بوده و صندلی وسط را انتخاب می کند . هدف از اين کار آوردن ديگران از طريق نزديک شدن بيش از حد يا دور شدن بيش از حد از آنها نيست .
اگر شما در سينما صندلی را انتخاب کنيد که در وسط رديف نبوده و به شخصی که از قبل نشسته بسيار دور باشد آن شخص ممكن است آزرده خاطر شده و يا اگر بيش از حد نزديک باشد ممكن است از شما بترسد .
عوامل فرهنگي تاثير گذار بر فاصله ها
يک زوج جوان دانمارکی که به شهر سيدنی در استراليا مهاجرت کرده بودند به عضويت يک باشگاه درآمدند .چند هفته پس از عضويت در اين باشگاه چند تن از خانمهای عضو باشگاه گله مند بودند که مرد دانمارکی بيش از حد به آنها نزديک می شود ،
بنابراين آنها از حضور اين مرد احساس راحتی نمی کنند ، به همين طريق چند تن از مردان عضو باشگاه شكوه داشتند که زن دانمارکی با استفاده از علائم غير کلامی به آنها نشان داده است که می توانند با او رابطه داشته باشند .
اين موقعيت بيانگر اين حقيقت است که فاصله صميمی برای اروپايی ها بين 36 تا 26 سانتيمتر و در برخی فرهنگ ها حتی از اين مقدار هم کمتر است .
زوج دانمارکی در فاصله 31 سانتيمتری کاملا احساس راحتی می کردند و از اين واقعيت که فاصله 10 سانتيمتری استراليايی ها را ناديده گرفته بی خبر بودند . آنها همچنين بيشتر از استراليايی ها در چشمان ديگران خيره می شدند که اين مسئله باعث قضاوت اشتباه در مورد آنها شد
شكل 16 – فاصله مناسب جهت گفتگو در بين افراد شهری (46 سانتيمتر)
شكل 11 -عدم رعايت فاصله مناسب توسط مرد و واکنش زن با عقب کشيدن بدن
ورود به قلمرو صميمی فردی از جنس مخالف روشی برای نشان دادن علاقه به آن فرد است و معمولا پيشروی (advance ) ناميده می شود . اگر پيشروی به دورن حوزه صميمی پذيرفته نشود، فرد پيش رونده بايد به عقب برگردد تا فاصله لازم را حفظ کند.
اگر پيشروی پذيرفته شود فرد ديگر جايگاه خود را حفظ کرده و به فردپيش رونده اجازه می دهد، تا در قلمرو صميمی او بماند . آن چيزی که برای زوج دانمارکی يک برخورد اجتماعی عادی بود توسط استراليايی ها به عنوان عملی با انگيزه های جنسی تفسير شد .
دانمارکی ها فكر می کردند رفتار دوستان استراليايی شان سرد و غير دوستانه است زيرا روبه عقب رفته و فاصله خود را حفظ می کردند .
من در يک کنفرانس در اياالت متحده متوجه شدم هنگامی که مهمانان آمريكايی با يكديگر مالقات و گفتگو می کردند فاصله 122-46 سانتيمتری را رعايت کرده و بر جای خود ثابت می ماندند . اما هنگامی که يک ژاپنی شروع به صحبت با يک آمريكايی کرد هر دو به آرامی شروع به حرکت در اطراف اطاق کردند.
در حاليكه فرد آمريكايی به تدريج به سمت عقب می رفت و فرد ژاپنی به طرف او جلو می رفت . اين کار تالشی بود از جانب هر دو نفر برای حفظ فاصله ای که بر طبق فرهنگ خودشان در آن احساس راحتی می کردند .
فرد ژاپنی برای حفظ فاصله 25 سانتيمتری مورد نياز خود پيوسته به جلو می رفت ، اما با اين کار ناخوداگاه باعث ناديده گرفتن فاصله مورد نياز فرد آمريكايی می شد و به همين دليل فرد امريكايی برای حفظ فاصله حداقل 10 سانتيمتری مورد نياز خود به عقب می رفت .
شايد به همين دليل است که در مذاکرات تجاری آسيايی ها و اروپايی ها يا آمريكايی ها با نوعی سوء ظن به همديگر نگاه می کنند . اروپايی ها و آمريكايی ها ، آسيايی ها را احساساتی و زود آشنا و آسيايی ها آنها را سردو بی احساس می نامند . نااگاهی از تفاوت فاصله ها در فرهنگ های مختلف می تواند به آسانی به سوء تفاهم و ايجاد باورهای غلط درباره افرادی از آن فرهنگ ها شود .
فاصله های شهری و روستایي
همانگونه که قبلا ذکر شد ، مقدار فاصله شخصی مورد نياز برای يک فرد با تراکم جمعيت منطقه ای که آن فرد در آنجا پرورش يافته مرتبط است .کسانی که در مناطق کم جمعيت روستايی رشد کرده اند فاصله شخصی بيشتری نياز دارند تا کسانی که در مناطق پر جمعيت شهری .
تماشای اينكه يک شخص در هنگام دست دادن به چه اندازه دست خود را دراز می کند نشان می دهد که آيا او اهل يک شهر بزرگ است يا يک ناحيه دور افتاده روستايی .
ساکنان شهرها فاصله خصوصی 46 سانتيمتری خود را دارند ؛ و اين فاصله تقريباً به اندازه فاصله دست دادن دو فرد شهری است . ( شكل 12) اين فاصله امكان می دهد تا دو نفر در منطقه بی طرف(Neutral ) با همديگر دست بدهند
شكل 12 -دو مرد شهری در حال دست دادن
افرادی که در روستا ها يا شهرهای کوچک بزرگ شده اند ممكن است فاصله ای تا 100 سانتيمتر و يا بيشتر داشته باشند و اين فاصله ای است که افراد روستايی معمولا در هنگام دست دادن رعايت می کنند
شكل 13 -دست دادن دو مرد روستايی
افراد روستايی تمايل دارند در هنگام دست دادن محكم بر سر جای خود ايستاده بدن خود را تا حد لازم خم کنند تا بتوانند با کسی دست بدهند .
در حاليكه يک فرد شهری برای دست دادن و احوالپرسی به جلو می آيد . افرادی که در نواحی دور افتاده و بسيار کم جمعيت رشد يافته باشند ممكن است، به يک فاصله شخصی 6 متری نياز داشته باشند . اين افراد ترجيح می دهند با کسی دست ندهند و به جای آن از فاصله ای دور به او دست تكان دهند (شكل 14).
شكل 14 – احوال پرسی افراد اهل مناطق کم جمعيت
اين اطلاعات مثلا برای فروشندگان شهری که برای معامله با کشاورزان به مناطق روستايی می روند بسيار مفيد است . با توجه به اينكه فاصله شخصی يک کشاورز ممكن است بين 200-100 سانتيمتر يا حتی بيشتر باشد ، دست دادن با او می تواند به معنی ناديده گرفتن اين فاصله و در نتيجه آزردگی خاطر او شود .
اين فروشندگان همگی بر اين باورند که بهترين روش برای احوالپرسی با يک کشاورز که در منطقه ای دور دست زندگی می کند دست تكان دادن از فاصله ای دور است .
قلمرو و ماليکت
دارايی های تحت تملک فرد نيز قلمرو خصوصی او را تشكيل می دهند که هر شخص برای حفظ آنها مبارزه خواهد کرد . اين دارايی ها از قبيل خانه ، دفتر کار ، اتومبيل و غيره بيانگر نوعی قلمرو هستند که هر يک از آنها با مرزهايی از قبيل ديوار ، نرده و يا در مشخص می شوند.
هر قلمرو ممكن است چندين قلمرو فرعی داشته باشد . بعنوان مثال در يک خانه شايد بتوان آشپزخانه را قلمرو خصوصی مادر دانست که هر کس به اين قلمرو تجاوز کند او اعتراض خواهد کرد .
پدر خانواده ممكن است صندلی مخصوص به خود را داشته باشد و يک مدير هنگام کنفرانس بر صندلی مخصوصی می نشيند که هر يک از اين ها نمونه ای از قلمرو خصوصی اين افراد می باشند.
اين مكانها معمولا از طريق استفاده مكرر از آنها يا گذاشتن وسايل شخصی بر روی آنها يا در نزديكی آنها مشخص می شوند . اگر سرپرست يک خانواده از يک مهمان بخواهد که بنشيند و اين مهمان نااگاهانه بر روی صندلی وی بنشيند ، او کاملا به خاطر ناديده گرفتن قلمرو خصوصی اش ناراحت می شود بهترين روش برای اجتناب از چنين موقعيتی رسيدن اين سوال ساده است : صندلی شما کدام است ؟
اتومبيل
روان شناسان متوجه شده اند که افرادی که رانندگی می کنند واکنشی کاملا متفاوت بارفتار اجتماعی معمولی شان در مورد قلمرو خود نشان می دهند . به نظر می رسد که اتومبيل تاثير تشديد کننده ای بر اندازه فضای شخصی دارد .
در بعضی موارد اين فضا تا ده برابر حد معمول افزايش می يابد ، به گونه ای که راننده تا فاصله 10 متری از جلو و عقب اتومبيل را متعلق به خود می داند وقتی که اين فاصله توسط راننده ديگری ناديده گرفته شود ، حتی اگر هيچ خطری هم وجود نداشته باشد ،
راننده اول خشمگين می شود . اين موقعيت را مثلا با زمانی که دو نفر می خواهند وارد آسانسور شوند مقايسه کنيد . اگر فردی با عجله و قبل از شخص جلويی وارد آسانسور شود برگشته و از او معذرت خواهی می کند اتومبيل برای بعضی افراد مثل يک پيله يا يک پناهگاه است که می توانند خود را از جهان بيرون در آن پنهان کنند .
به طور خلاصه ، ديگران بر اساس احترامی که شما برای فضای خصوصی شان قائل می شويد شما را می پذيرند و يا نمی پذيرند . به همين دليل است که مردم معمول آدمهای بی نزاکتی را که در برخورد شان با ديگران معمولا با کف دست به پشت آنها می زنند يا قسمتی از بدنشان را لمس می کنند دوست ندارند .
از آنجايی که عوامل زيادی بر ميزان فاصله بين اشخاص تاثير می گذارد ، قبل از قضاوت درباره حفظ اين فاصله توسط افراد مختلف بايد اين عوامل را در نظر داشت با نگاه کردن به تصوير شماره 15 می توان به نتيجه گيری های زير رسيد.
شكل 15 -اين دو نفر اهل کجايند؟
1 .هم مرد و هم زن در شهر زندگی می کنند و مرد دارد با حالتی صميمانه به زن نزديک می شود .
2.مرد فاصله صميمی کمتری از زن داشته و نادانسته دارد فاصله صميمی زن را ناديده می گيرد .
3 .مرد از فرهنگی با فاصله صميمی کمتری می آيد ( احتمالا يک شهر بزرگ )و زن در يک محيط کم جمعيت و يا روستايی پرورش يافته است .
چند سوال ساده و مشاهده بيشتر اين زوج می تواند پاسخ صميمی را آشكار کرده و از بروز يک موقعيت شرم آور يا برداشت های نادرست پيشگيری کند .
پیشنهاد می کنیم این مطالب رو هم ببینید::
- زبان بدن سالهای پايانی قرن بيستم شاهد ظهور نوع جديدی از دانشمندان...
- اندازه گیری بازگشت سرمایه در رسانه های اجتماعی اندازه گیری بازگشت سرمایه در رسانه های اجتماعی همانطور...
- بازاریابی آنلاین ( فصل چهارم) خوب دوستان عزیز به فصل چهارم خوش آمدید. در فصل...
- 5 گام برای غلبه بر ترسهای تولید لید در فروش این بحرانی ترین مرحله از کل فرآیند فروش است و...
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.